- Η συνεργασία, μέσω καθιέρωσης κοινής πολιτικής, στις συνδρομές των περιοδικών (έντυπων και ηλεκτρονικών) μεταξύ των μελών, με σκοπό την ορθολογική ανάπτυξη των συλλογών των περιοδικών μεταξύ των εταίρων, την εξοικονόμηση πόρων και την πρόσβαση σε μεγαλύτερο αριθμό πηγών για την κάλυψη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών αναγκών των χρηστών των συμμετεχόντων Ιδρυμάτων.
- Η δημιουργία και λειτουργία Συλλογικού Καταλόγου βιβλιογραφικών εγγραφών (Union Catalogue) των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών και η χρήση των εγγραφών του Συλλογικού καταλόγου από κάθε μέλος της Κοινοπραξίας.
- Η από κοινού συνδρομή ηλεκτρονικών πηγών και υπηρεσιών πληροφόρησης, καθώς και δικαιωμάτων απομακρυσμένης πρόσβασης σε ηλεκτρονικές πηγές και υπηρεσίες πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών επιστημονικών περιοδικών.
- Η ανάπτυξη και καθιέρωση προτύπων για τις κάθε φύσης βιβλιοθηκονομικές εργασίες.
- Η μέριμνα για τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση του προσωπικού των βιβλιοθηκών που είναι μέλη της.
- Η συνεργασία στη διάθεση του υλικού κάθε συμμετέχουσας βιβλιοθήκης μέσω διαδανεισμού και άλλων μεθόδων και πρακτικών που να εξασφαλίζουν και να διευκολύνουν τη διαθεσιμότητα του υλικού μεταξύ των εταίρων.
- Η συνεργασία με ανάλογους φορείς και οργανισμούς του εσωτερικού και του εξωτερικού για την εξασφάλιση της συμμετοχής της HEAL-Link στις διεθνείς εξελίξεις σε θέματα συνεργασίας βιβλιοθηκών και διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων.
- Η ανάληψη κάθε άλλης πρωτοβουλίας που προάγει και αναπτύσσει τις Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες της Ελλάδος μέσω κοινών δραστηριοτήτων και πρωτοβουλιών.
- Ο HEAL-Link προχώρησε σε άμεσες επαφές, διαπραγματεύσεις και τελικά σε συμφωνίες με περισσότερους από 15 αναγνωρισμένους εκδότες επιστημονικών περιοδικών και ηλεκτρονικών πηγών πληροφόρησης. Κύρια κριτήρια για την επιλογή των παραπάνω υπηρεσιών υπήρξαν:
- η δυνατότητα παροχής on line ηλεκτρονικής πρόσβασης σε περιεχόμενα,
- περιλήψεις και αρχεία πλήρους κειμένου επιστημονικών περιοδικών σε θεματικές κατηγορίες σχετικές με τις ερευνητικές και εκπαιδευτικές κατευθύνσεις και ανάγκες των ιδρυμάτων μελών του Συνδέσμου.
- Αποκτήθηκε κατάλληλος εξοπλισμός και λογισμικό για την ανάπτυξη του Συλλογικού Καταλόγου των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
- Έγινε πιλοτική αξιολόγηση των συλλογών των έντυπων περιοδικών (αναλυτική καταγραφή, αποτύπωση της χρήσης τους, αντιστοίχιση με τα τρέχοντα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ενδιαφέροντα κάθε ιδρύματος κλπ.) σύμφωνα με την πλέον διαδεδομένη μέθοδο ανάλυσης και εκτίμησης συλλογών βιβλιοθηκών (Conspectus της WLN/OCLC), με παράλληλη προμήθεια του αντίστοιχου λογισμικού (Conspectus WLN software), με σκοπό την εκτίμηση των συλλογών περιοδικών Χημείας, Φυσικής και Πληροφορικής των πέντε αντιπροσωπευτικών βιβλιοθηκών που συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα:
- Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
- Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
- Πανεπιστήμιο Κρήτης
- Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
- Πανεπιστήμιο Πατρών
- Η επιλογή των περιοδικών των κατηγοριών αυτών έγινε με κριτήρια:
- το κοινό ενδιαφέρον των παραπάνω Ιδρυμάτων για τις θεματικές αυτές κατηγορίες, όπως καταγράφηκε από τα ερευνητικά τους προγράμματα και τις συναφείς τους δραστηριότητες
- το μεγάλο αριθμό των εκδιδόμενων περιοδικών και συνδρομών στις κατηγορίες αυτές
- το μεγάλο κόστος συνδρομών των περιοδικών αυτών
- τη σημασία της έγκαιρης ενημέρωσης της ακαδημαϊκής κοινότητας πάνω στις εξελίξεις που σημειώνονται στις επιστήμες αυτές.
- Τα αποτελέσματα της πιλοτικής αξιολόγησης των έντυπων περιοδικών κατέδειξαν ότι οι συλλογές έντυπων περιοδικών των συμμετεχουσών βιβλιοθηκών ήταν ιδιαίτερα ελλιπείς και κατά συνέπεια οποιαδήποτε προσπάθεια συνεργασίας των βιβλιοθηκών στην ανάπτυξη των συλλογών έντυπων περιοδικών δεν θα είχε κανένα ουσιαστικό οικονομικό όφελος και θα συντελούσε ελάχιστα στη διεύρυνση της πρόσβασης των βιβλιοθηκών σε μεγαλύτερο αριθμό τίτλων.
- Με βάση τα αποτελέσματα του πιλοτικού έργου της αξιολόγησης των συλλογών των έντυπων περιοδικών, η Κοινοπραξία στράφηκε προς την κατεύθυνση της κοινής πρόσβασης όλων των βιβλιοθηκών των Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων της χώρας σε ηλεκτρονικές πηγές πρόσβασης.
- Ιδρύθηκε Μονάδα Ολικής Ποιότητας των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Η μονάδα αυτή εδρεύει και λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με κύριο σκοπό την ανάλυση, επεξεργασία και διάδοση στατιστικών πληροφοριών (μέγεθος, δυναμικό, συνεισφορά στην έρευνα, διδασκαλία, έρευνα και γενικότερα στα επιστημονικά δρώμενα της χώρας) για τις ελληνικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες.
- Δημιουργήθηκε το Διαπανεπιστημιακό σύστημα ψηφιακής βιβλιοθήκης για την ηλεκτρονική τεκμηρίωση της σύγχρονης ελληνικής γκρίζας βιβλιογραφίας ΑΡΤΕΜΙΣ, το οποίο αποτελεί ολοκληρωμένη κατανεμημένη μονάδα Ηλεκτρονικής Τεκμηρίωσης. Σκοπός του ΑΡΤΕΜΙΣ είναι η συστηματική αρχειοθέτηση και διάδοση της πνευματικής παραγωγής των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας (διπλωματικές, μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες, τεχνικές αναφορές, σημειώσεις διδασκαλίας κ.α.), με τη βοήθεια της τεχνολογίας των ψηφιακών βιβλιοθηκών.
Πώς καλλιεργήθηκε η ιδέα της δημιουργίας του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών;
Η ανάγκη για τη συνεργασία και τη δικτύωση των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, ως ιδέα και ως αντικείμενο προβληματισμού, έχει καταγραφεί ήδη από τις αρχές του 1990. Έναυσμα για την υλοποίηση της συνεργατικής ιδέας, όταν πλέον αυτή έχει ωριμάσει, δίνεται από τη κοινοτική χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΕΠΕΑΕΚ, οπότε και κατατίθεται από τη ΔΟΕ (διαπανεπιστημιακή ομάδα εργασίας για τις βιβλιοθήκες) το Τεχνικό Δελτίο της Οριζόντιας Δράσης Βιβλιοθηκών, στο οποίο περιλαμβάνονται οι παρακάτω δράσεις:
- Δ1 – Ηλεκτρονική δικτύωση Βιβλιοθηκών ΑΕΙ-ΤΕΙ
- Δ2 – Εκπαίδευση προσωπικού Βιβλιοθηκών
- Δ3 – Μελέτη διαμόρφωσης εθνικής πολιτικής ανάπτυξης των συλλογών επιστημονικών περιοδικών των Βιβλιοθηκών των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας
- Δ4 – Δημιουργία κατανεμημένης ηλεκτρονικής μονάδας τεκμηρίωσης για τη γκρίζα βιβλιογραφία
Δράση 3: Μελέτη διαμόρφωσης εθνικής πολιτικής ανάπτυξης των συλλογών επιστημονικών περιοδικών των Βιβλιοθηκών των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας
Στο πλαίσιο της υλοποίησης της Δράσης 3 και με απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής, συστήνεται ομάδα εργασίας με τακτικά μέλη τους Μ. Λεκίδου, (Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης), Α. Φράγκου – Μπάτσιου, (Παν/μιο Μακεδονίας), Δ. Διαμαντόπουλο, (ΤΕΙ Πειραιά), Φ. Τσιμπόγλου, (ΕΚΤ), Κλ. Ξενίδου – Δέρβου, (Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης) και αναπληρωματικά μέλη τους: Μ. Κορφιάτη, (Πανεπιστήμιο Πάτρας) και Ν. Σταυρακάκη, (ΕΜΠ). Ως Αντικείμενο εργασίας της ομάδας ορίζεται, μεταξύ άλλων, η αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης και η πρόταση μεθοδολογίας για την υλοποίηση της δράσης.
Η μελέτη της ομάδας εργασίας κατατίθεται τον Δεκέμβριο του 1997 και προτείνει, ως αντιμετώπιση του προβλήματος της μη ορθολογικής ανάπτυξης των συλλογών επιστημονικών περιοδικών ανά Πανεπιστήμιο και σε εθνικό επίπεδο και της αδυναμίας των Πανεπιστημίων να καλύψουν το συνεχώς αυξανόμενο κόστος των συνδρομών τους, τη δημιουργία κοινοπραξίας με στόχο την επίτευξη συμφωνιών για την από κοινού πρόσβαση σε ηλεκτρονικά περιοδικά και βάσεις δεδομένων. Η ομάδα εργασίας, η οποία μετονομάζεται αρχικά σε ομάδα υλοποίησης για τα περιοδικά (1998) και αργότερα σε μόνιμη επιτροπή περιοδικών (2002), αποτελείται πλέον από την συντονίστρια της επιτροπής Κλ. Ξενίδου – Δέρβου, (Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης) και τις Α. Φράγκου – Μπάτσιου, (Παν/μιο Μακεδονίας), Σ. Τζεδάκη (Πανεπιστήμιο Κρήτης), Μ. Κορφιάτη (Πανεπιστήμιο Πάτρας), η οποία αντικαταστάθηκε το 2002 από την Κ. Συνέλλη (Πανεπιστήμιο Πάτρας). Από το 2005 στην επιτροπή μετέχει και η Μ. Κακούρη (ΤΕΙ Θεσσαλονίκης). Από το 2011 μέχρι το 2016 την επιτροπή αποτελούν οι: συντονίστρια της επιτροπής Κλ. Ξενίδου – Δέρβου, (Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης), η Α. Φράγκου – Μπάτσιου, (Παν/μιο Μακεδονίας), Μ. Νταουντάκη (Πολυτεχνείο Κρήτης), ο Π. Γεωργίου (Πανεπιστήμιο Πάτρας) και η Μ. Κακούρη (ΤΕΙ Θεσσαλονίκης).
Από το 2016 έως το 2017 την επιτροπή αποτελούν οι Μαρία Νταουντάκη (Πολυτεχνείο Κρήτης), Μαρία Φραντζή (Πανεπιστήμιο Πατρών), Νικόλαος Μήτρου (ΕΜΠ), Λία Ολλανδέζου (ΑΠΘ), Μανώλης Κουκουράκης ή συνεργάτης (Πανεπιστήμιο Κρήτης).
Το 2016, ορίστηκε συντονίστρια της Επιτροπής η κα. Λία Ολλανδέζου (ΑΠΘ).
Το 2017 αντικαταστάθηκε ο κ.Μήτρου από τον κύριο Ηλιάκη Αλέξανδρο (ΕΜΠ) και προστέθηκε η κ. Κοτσώνη Στέλλα (ΕΑΠ).
Ήδη από τις αρχές του 1998 τα μέλη της Επιτροπής των Πανεπιστημίων Θεσσαλονίκης, Πάτρας και Κρήτης ξεκινούν συνομιλίες με στελέχη των μεγάλων εκδοτικών οίκων αλλά και των προμηθευτών, για τη δυνατότητα συνεργατικών συνδρομών σε επιστημονικά περιοδικά. Την προσπάθεια στήριξε με τις ειδικές γνώσεις και την εμπειρία του ο David Kohl (κοινοπραξία Ohio Link), η Emanuella Giavarra (ειδική σε θέματα πνευματικών δικαιωμάτων) και ο Διογένης Καλογερίδης εκ μέρους των προμηθευτών (Swets). Έτσι, όταν τον Ιούνιο του 1998 εγκρίθηκε από τη Διοικούσα Επιτροπή της Οριζόντιας Δράσης το σχέδιο δράσης και ο προϋπολογισμός για τη δημιουργία της κοινοπραξίας βιβλιοθηκών, η επιτροπή περιοδικών ήταν σε θέση να προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις με εκδότες και πάροχους βάσεων δεδομένων. Τον Νοέμβριο του 1998 το Δίκτυο των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών γίνεται μέλος της ICOLC (International Coalition of Library Consortia) με την επωνυμία HEAL-Link (Hellenic Academic Libraries Link). Τον Δεκέμβριο του 1998 υπογράφεται η πρώτη σύμβαση με τον Elsevier για την ScienceDirect. Ακολουθεί η υπογραφή με την OCLC για την υπηρεσία FIRSTSEARCH. Εννέα μήνες αργότερα η κοινοπραξία είχε υπογράψει συμβάσεις και με τους Springer, Academic Press, Kluwer, Wilson και MCB. Ως Αποτέλεσμα των παραπάνω για πρώτη φορά στην Ελλάδα διευρύνονται σε τέτοιο βαθμό οι συλλογές των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, ώστε να καλύπτονται σε μεγάλο ποσοστό οι διδακτικές και ερευνητικές ανάγκες όλων σχεδόν των ιδρυμάτων της χώρας. Το 1999 παρέχεται πρόσβαση σε 2.711 τίτλους επιστημονικών περιοδικών και 13 βάσεις δεδομένων (περίπου δέκα χρόνια αργότερα η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα θα έχει πρόσβαση σε 11.598 τίτλους επιστημονικών περιοδικών, 15 βιβλιογραφικές βάσεις δεδομένων, 6 βάσεις δεδομένων πλήρους κειμένου και 14.000 τίτλους επιστημονικών βιβλίων).
Παράλληλα (Ιανουάριος 1999 – Σεπτέμβριος 2000), εφαρμόζεται πιλοτικά από έξι Πανεπιστημιακές Βιβλιοθήκες η μέθοδος Conspectus για την αξιολόγηση των συλλογών περιοδικών της Χημείας, Φυσικής και Πληροφορικής. Στόχος του έργου είναι η αξιολόγηση των συλλογών, αλλά κυρίως η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη συνεργατική ανάπτυξη των συλλογών περιοδικών, σε συνάρτηση με τις ιδιαίτερες ανάγκες των επιμέρους βιβλιοθηκών. Το 2001 με πρωτοβουλία της συντονίστριας της επιτροπής Κλ. Ξενίδου – Δέρβου ιδρύεται το SELL (Southern European Libraries’ Link) – κοινοπραξία βιβλιοθηκών νοτίου Ευρώπης.
Παρά τις προόδους στα θέματα συνεργασίας, το οικονομικό αδιέξοδο των βιβλιοθηκών παραμένει, δεδομένου ότι η κοινοτική χρηματοδότηση κάλυπτε μόνο το ποσοστό του κόστους για την ηλεκτρονική πρόσβαση. Το 2001 το πρόβλημα κλήθηκε να αντιμετωπίσει, μετά από εισήγηση της Επιτροπής Περιοδικών, η 39η Σύνοδος των Πρυτάνεων. Η Σύνοδος υιοθετεί τη λύση της ηλεκτρονικής πρόσβασης σε όλους τους τίτλους περιοδικών (που διαθέτουν ηλεκτρονική πρόσβαση) και του ενός αντιτύπου ανά τίτλο στη χώρα. Ζητά από την Οριζόντια Δράση Ακαδημαϊκών και Επιστημονικών Βιβλιοθηκών να επεξεργασθεί τεχνικά τη λύση αυτή. Το 2002 η Επιτροπή Περιοδικών καταθέτει σχετική εισήγηση στην 40η Σύνοδο και η Σύνοδος αποδέχεται τον καταμερισμό του κόστους των συμβάσεων της Κοινοπραξίας στα ιδρύματα σύμφωνα με αλγόριθμο. Η λύση όμως του καταμερισμού του οικονομικού βάρους δεν εφαρμόστηκε ποτέ, διότι το ΥΠΕΠΘ αποφάσισε την κάλυψη για μια τριετία (2003-2005) του προϋπολογισμού της Κοινοπραξίας με επιπλέον χρηματοδότηση και χωρίς αντίστοιχη παρακράτηση του από τον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων.
Με αυτά τα δεδομένα ολοκληρώνονται οι διαπραγματεύσεις για πρόσβαση όλων των ιδρυμάτων, ενώ εξετάζονται προτάσεις συμμετοχής στην κοινοπραξία και άλλων φορέων, όπως τα δημόσια νοσοκομεία.
Παράλληλα με τις παραπάνω δραστηριότητες πρέπει να αντιμετωπιστεί η καθυστέρηση της απόδοσης της χρηματοδότησης από το ΥΠΕΠΘ, δεδομένου ότι οι εκδότες απειλούν με διακοπή της πρόσβασης. Η επιτροπή, μετά από διάφορες άκαρπες κινήσεις, προχωρά στην ανάρτηση κειμένου διαμαρτυρίας και συγκέντρωση υπογραφών. Την 23/11/2004, ο Πρόεδρος της Κοινοπραξίας, καθηγητής Β. Παπάζογλου και τα μέλη της Επιτροπής συναντήθηκαν, μετά από πρόσκλησή του, με τον Γενικό Γραμματέα του ΥΠΕΠΘ, καθηγητή A. Καραμάνο, και συζήτησαν μαζί του θέματα των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Στον κ. Καραμάνο κατατέθηκε φάκελος με όλη τη σχετική τεκμηρίωση. Το Υπουργείο ενέκρινε την καταβολή των οφειλών του 2004 και δεσμεύτηκε για συνέχιση της χρηματοδότησης των συμβάσεων της Κοινοπραξίας. Η επιτροπή, μετά από τεκμηριωμένη εισήγησή της , λαμβάνει επιπλέον χρηματοδότηση από το ΕΠΕΑΕΚ για την αγορά back-files περιοδικών.
H επιτροπή από την αρχή του έργου μέχρι και σήμερα έχει δραστηριοποιηθεί σε πολλούς τομείς:
- Κάλεσε, με πρωτοβουλία της συντονίστριας της επιτροπής Κλ. Ξενίδου – Δέρβου, τον Marco Marandola, ειδικό σε θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας, στον οποίο ανέθεσε την εκπόνηση συγκριτικής μελέτης για την ελληνική νομοθεσία και τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
- Συμμετείχε στη σύνταξη δημόσιας πρότασης, για αλλαγή του ελληνικού νόμου για τα πνευματικά δικαιώματα, προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος.
- Οργάνωσε το 4th ICOLC Europe (International Coalition of Library Consortia).
- Επεξεργάστηκε το καταστατικό της ΣΕΑΒ, με τη βοήθεια του Νομικού Συμβούλου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
- Συμμετείχε, μετά από πρόσκληση του ΕΠΕΑΕΚ, στο σχεδιασμό του ΕΣΠΑ (2007).
Δραστηριοποιήθηκε για την ανατροπή της προοπτικής αποκλεισμού των βιβλιοθηκών από τον σχεδιασμό του ΕΣΠΑ. - Εκπόνησε κείμενο εργασίας για την υποβολή προτάσεων στο πρόγραμμα για την Ψηφιακή Σύγκλιση.
- Επεξεργάστηκε τροποποιήσεις στον Πρότυπο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας των Πανεπιστημίων σχετικά με τις Βιβλιοθήκες.
- Επεξεργάστηκε κείμενο με τροποποιήσεις του νόμου-πλαίσιο 1268/82 σχετικά με τις οργανικές θέσεις του προσωπικού των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, το οποίο υπεβλήθη στο ΥΠΕΠΘ.
- Η Α. Φράγκου, υπεύθυνη για τα θέματα των Πνευματικών Δικαιωμάτων, συνέταξε υπόμνημα με τίτλο «Οι πράξεις αναπαραγωγής στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες στα πλαίσια των περιορισμών του περιουσιακού δικαιώματος των δημιουργών» για τη Σύνοδο των Πρυτάνεων και απάντηση στην αριθ. 7599/29-02-2008 ερώτηση που κατατέθηκε στη Βουλή.
- Συνέταξε και απέστειλε σχόλια σε διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την αναγκαιότητα αναθεώρησης του νομικού πλαισίου για την πνευματική ιδιοκτησία, καθώς και επιστολή προς τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας σχετικά με την WIPO Treaty for Improved Access for Blind, Visually Impaired and other Reading Disabled Persons, World Blind Union Proposal.
- Η συντονίστρια της Επιτροπής Κλ. Δέρβου συμμετείχε στην Ομάδα Εργασίας για την Ανοιχτή Πρόσβαση της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων (Open Access Working Group – European University Association).
- Κατέθεσε απολογισμό πεπραγμένων για τα έτη 1998-2010.